ساعتی پیش شاهد دقایقی از برنامه‌ی "معرفت" در شبکه‌ی 4 تلویزیون بودم. برنامه‌ای که با اجرای آقای منصوری لاریجانی و مهمانی جناب ابراهیمی دینانی دیر سالی است از تلویزیون پخش می‌شود و احتمالاً همه آن را می‌شناسند. در این برنامه، این دو بزرگوار در مورد این بیت از حافظ صحبت می‌کردند:

دلا بسوز که سوز تو کارها بکند - نیاز نیم شبی دفع صد بلا بکند

بزرگواران "نیم شب" را، نیمه‌ی شب معنی می‌کردند و بیش‌تر راجع به این بحث می‌کردند که چرا حافظ نیاز را به شب اختصاص می‌دهد. این در حالی است که از نظر بنده‌ی حقیر، تلفظ درست، نیم شبی است و نه، نیم شبی، و معنای کلمه هم می‌شود: "نصف یک شب"، و نه، "نیمه‌ی شب" (به عبارتی تکیه‌ی تلفظ باید روی "شب" قرار گیرد).

این اعتقاد من از آن جهت است که در صورت پذیرش معنی مورد نظر من، واژه‌ی "نیم"، به معنای نصفِ یک، با "صد" که پس از آن آمده و یک عدد دیگر است، ارتباط معنایی لطیفی برقرار خواهد کرد. به عبارتی از نظر من، حافظ می‌گوید: نیاز نصف یک شب - که مقدار ناچیزی است -، صد بلا را - که خیلی زیاد است -، دفع خواهد کرد.

لازم به توضیح است که علاوه بر آهنگ دلنشین، واژگان زیبا، تعابیر بکر، مفاهیم دلنواز و ...، و بیش از همه‌ی این‌ها، اساساً این ارتباط دل انگیز بین قسمت‌های مختلف یک بیت است که زیبایی غیر قابل مقایسه‌ای به شعر حافظ بخشیده. و در میان سخنوران کم‌تر پیدا می‌شود کسی قادر به خلق چنین ارتباطاتی در کلام خود باشد. زیبایی متن بلیغ قرآن کریم هم، بیش از وابستگی به ظواهری که از آن صحبت شد، وابسته به همین عمق معنایی است که فقط بزرگانی چون حافظ قادر به درک آن هستند.

الغرض، "نصف یک شب" برگرفته از آیه‌ی قرآنی: نصفه او انقص منه قلیلا، در سوره‌ی مزمل است و در ادامه‌ی همین آیات هم دلیل تأکید بر "شب" برای نیایش ذکر شده: ان ناشئة الیل هی اشد وطأ و اقوم قیلا، ان لک فی النهار سبحا طویلا.

این نظر بنده‌ی حقیر است. از آن‌جا که مشاهده کردم در همین برنامه‌ی تلویزیونی، مجری برنامه، آقای لاریجانی، با وجود اطلاع از دیدگاه من در خصوص بیت دیگری از حافظ:

عشقت رسد به فریاد، از خود بسان حافظ - قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت

بر برداشت سنتی تأکید کرده و بیت را به این صورت معنی کردند: "حتی اگر مثل حافظ قرآن را از بر بخوانی، این "عشق" خواهد بود که تو را نجات می‌دهد"، شایسته دیدم بدین وسیله یادآوری کنم که باید با احتیاط بیش‌تری به معنی کردن متون اصیل پرداخت. و دیدگاه من در مورد معنای بیت اخیر حافظ هم این است: "اگر مانند حافظ قرآن را از بر بخوانی، "عشق" سرانجام تو را نجات خواهد داد".